نمودار جریان داده ها DFD)Data Flow Diagrams
در ادامه بحث جلسات گذشته که از شناخت سازمان شروع کردیم و در ادامه ،شناخت جریان کلی در سازمان و نمودارها و جمع آوری اطلاعاتی که برای آن استفاده میشوند را مطرح کردیم .در این جلسه نمودار جریان داده ها یاData Flow Diagrams که در ادامه همان روشهاست و متعلق به مرحله سوم(تحلیل نیاز های سیستم)، مراحل هفتگانه طراحی و توسعه سیستم ها است را بررسی می نمائیم . ما تاکنون در خصوص سه نمودار صحبت کرده ایم :
1- نمودارDiagrams Flow :Context که برای اینکه تصویر کلی از سازمان ارائه گرددازاین نمودار استفاده میشود
2- ERD) Entity-Relationship Diagrams: جزئیات بیشتری در مورد مبادله جریان اطلاعات ارائه می دهد
3-Data Flow Diagrams نمودار فوق در ادامه
نمودار Diagrams Flow Context می باشدکه در این نمودار تصویر جزئی و
تفصیلی از سازمان ارائه می گردد در واقع سطح اول نمودار جریان داده ها
،نمودار Flow Diagrams Context می باشد.
تعریف نمودار جریان داده هاData Flow Diagrams
یکی از روشهای اصلی برای تحلیل سیستم های مبتنی بر داده ها است.منطق سیستم را ترسیم می نماید.اینکه موجودیت هاوفرایند های سیستم به لحاظ منطقی چطور با یکدیگر ارتباط دارند و داده ها و اطلاعات را با یکدیگر مبادله می کنندرا این نمودار نشان میدهد.تحلیل گر می تواند با استفاده از این dfdها یک تصویر گرافیکی از جریان داده ها در سازمان را ارائه نمایند………….برای ادامه بحث برروی بیشتر بخوانید کلیک کنید.
دانلود فایل صوتی جلسه هفتم استاد نوری با موضوع نمودار جریان داده ها(حجم7018kb)
دانلود فایل متنی (pdf) جلسه هفتم کلاس درس استاد نوری با موضوع نمودار dfd(حجم548KB)
همچنین برای یادگیری و درک بیشتر این فصل (نمودار DFD)میتوانید ترسیم نمودارهای سیستم بانکی را دانلود و مطالعه نمائیددانلود فایل pdfترسیم نمودار DFDسیستم بانکی (حجم615KB)
اجزاء نمودار جریان داده ها(dfd):
الف: entityموجودیت:برای
نشان دادن یک entity از مکعب مستطیل استفاده می گردد(شکل1). یک entity مثل
دانشجو ،بانک ،دانش آموز،استاد،مشتری،بیمارو… entityها در نمودار جریان
داده یک مفهوم خارجی دارند. Externalهستند.
|
|
سه حالت External Entities:
1- نشان دهنده افراد یاسازمان هایی است که بیرون از سیستم مورد مطالعه هستند. مانند مشتری ،بیمار،بانک،دارائی
2-نشان دهنده منبع اولیه و دریافت کننده نهایی داده ها واطلاعات هستند.مثلا وقتی یک بیمار وارد بیمارستان می شود بیماری این فردمنبع اولیه داده ها و اطلاعاتی است که وارد بیمارستان می شود
3-عنوان گذاری علامت به لحاظ قواعد نگارشی با نام یا اسم است نمی توان فعل ،صفت قیدیا…باشد.لزوما مفهوم External به این معنا نیست که خارج از سازمان است می توان یک واحد در داخل سازمان یا یک سیستم فرعی دیگر در داخل سازمان باشد.
مثالهای External Entities:
* یک شخص مثل مشتری یا دانشجو
* یک شرکت یا سازمان مثل بانک یا تامین کننده
*یک واحد در داخل یک شرکت مثل ORDER FULFILLMENT(تحویل سفارش )
* یک سیستم یا یک سیستم فرعی باشد در خود سازمان مثل INVENTORY CONTROL SYSTEM(سیستم کنترل موجودی )
ب: data Flowجریان داده ها:برای نشان دادن جریان داده ها از فلش (شکل2 ) و نام اطلاعاتی که مبادله می شود روی فلش نوشته می شود.مثل اطلاعات دانشجوی جدید.برای نشان دادن فعالیت از فعل استفاده میکنیم
|
ج: Processes پردازش یا فرآیند:برای نشان دادن پردازش از مستطیل یا مربع پهن که دو قسمتی می باشد(شکل3 ) نشان دهنده کل سیستم است مثلا ایجاد یک رکورد جدیدبرای یک دانشجو. . شماره گذاری در فرآیند ها توالی و ترتیب منطقی و تعداد فرآیند ها می باشد .
سه حالت فرآیند ها:
*کل سیستم را نشان میدهد.
*یک سیستم فرعی را نشان میدهد. مانند سیستم حقوق و دستمزد،سیستم استخدام،سیستم پاداش و…
*یک کار یا اقدام یا یک فعالیت را نشان میدهد.
نکته :هرچقدرازDiagrams
Flow Context به سمت DFD ها جزئی تر و سطح پائین تر حرکت میکنیم به سمت
حالت سوم حرکت میکنیم یعنی به سمت نمودارهایی که نشان دهنده روابط بین
فعالیتها و اقدامات یک شخص و یک اقدام جزئی و مشخص هستند .و تا آنجایی
نمودار جریان داده ها را باید جزئی سازی و تفصیل بدهیم که نشود یک فعالیت
را دوباره تفصیل کرد.
|
|
د: data storeانبار یا مخزن داده یا بایگانی :برای نشان دادن بایگانی از مستطیلی که دو قسمت دارد که یک طرف یا دو طف آن هم می تواند باز باشد(شکل 4) نشان دهنده آن جایگاه و مخزن یا فایلی است که داده ها درآن ذخیره میشوند. مانند فایل کامپیوتر.
با یک اسم ،یک اسم توصیف کننده نشان داده می شود .اسم توصیف کننده داده های ذخیره شده می باشد.مثلا بایگانی مربوط به داده های مشتریان (شکل ). شماره بندی در data store یک حالت منطقی دارد نشان دهنده این است که چند تا مخزن یا انبار داریم و نشان دهنده ترتیب نیز می باشد.
انواع data store:
*یک فایل کامپیوتریا یک دیتا بیس
* یک فایل مبادلات فروش در یک شرکت یا یک فروشگاه
|
|
* A set of tables مانند نرم افزارهایی مانند Access
* یک فایل دستی
Data Flow
روابط بین data store وProcesses و Entitiesرا جریان داده ها یا Data Flowنشان میدهد.که روی آن باید بصورت اسمی نشان داده شود که چه اطلاعاتی مبادله می شود.علامت آن هم فلش جهت دار است .از فلش دو جهتی زمانی استفاده میکنیم که بین یک فرآیند و یک data store ارتباط دو طرفه وجود دارداز یک طرف فرآیند اطلاعات مورد نیازش را از data store می خواندواز یکطرف دوباره آن را بروز رسانی میکند.
Data Flow یک تصویر کاملا تفصیلی از سیستم می دهدمنطق سیستم را برای تحلیل گران سیستم وکاربران روشن می کند.
|
|
مراحل طراحی Data Flow Diagrams
1- رسم نمودار محتوایی
2-رسم نمودار سطح صفر:(شکل5 ) 
در این سطح Entities و تک تک فرآیند های اصلی شناسایی می گردد و به لحاظ ترتیب منطقی شماره گذاری میگردد
3- رسم نمودار سطح یک Create a child diagram (شکل6)
|
|
یعنی نمودارهای فرعی تربعدی. در نمودار DFDبه مرحله ای باید برسیم که تک تک فرآیند ها و فعالیتها به صورت فقط یک فعالیت و عمل مشخص، جزئی سازی شوند.
نکته:دلیل سطح بندی این است که یک تصویر کاملا تفصیلی از سیستم ارائه و باعث می شود که نمودار پیچیده نگردد.
ایجاد جریان اطلاعات نمودارها
برای اینکه سطح بندی انجام شود و نمودار ترسیم گردد فهرست و لیستی از فعالیتهای سازمانی را که می خواهیم طراحی کنیم تهیه کنیم .وچگونگی مبادله فعالیتها و فرآیند ها بررسی و ارتباط آنها External Entities به چه صورت است . از کجا شروع و به کجا ختم میگردد. در واقع قبل از شروع کردن به رسم نمودار باید جمع آوری اطلاعات کنیم ،فرآیند ها و Entities را بشناسیم و فهرست آن را تهیه و روابط آنها را مشخص و آماده کنیم .ضمنا طراحی این نمودار ها باید یک کار مستمر باشد.
خطا و اشتباه در نمودار جریان داده ها
در رسم این نمودار ها بایستی از خطا و اشتباه جلوگیری گردد.
|
|
1- به لحاظ منطقی جریان اطلاعات نمی تواندصرفا وارد یک فرآیند شود چرا که لزوما باید اطلاعات خارج هم شود(شکل7 )
|
|
2- برعکس آن هم نمی تواند رخ دهد یعنی فرآیندی که هیچ اطلاعاتی وارد نمی شود اطلاعات خارج شود.(شکل8)
3- اشتباه بعدی به این صورت است که موجودیت های خارجی به صورت مستقیم به هم ارتباط پیدا می کنند(شکل9)
4- بین دو data store هم نمی تواند ارتباط مستقیم وجود داشته باشد.
5- اشتباه در عدم Label گذاری و نام گذاری فرآیند هاو عدم نوشتن اسم و فعل و صفت در جاهای خود .
|
|
6- افزایش تعداد فرآیند ها که موجب پیپچیدگی نمودار می شود.
7- روابط منطقی بین فرآیند ها
جریان داده منطقی Logical Data Flow Diagrams
جریان داده منطقی نشان دهنده چگونگی عملکرد سیستم است وبدون توجه به نوع سیستم است .برای مثال یک سیستم منابع انسانی DFDمنطقی برای دانشگاه یا یک شرکت تولیدی و…به لحاظ منطقی یکسان است .
جریان داده فیزیکی Physical Data Flow Diagrams
جریان داده فیزیکی برای یک سازمان واقعی است . برای مثالDFD منطقی منابع انسانی ویژگیهای خاص دانشگاه را ندارد لذا این دیاگرام باید تعقیر داده شود تا متناسب دانشگاه گردد.
CRUD
CRUD برگرفته از حروف اول واژه های ایجاد کردن ،مطالعه کردن ، بروز رسانی ،حذف است CRUD در طراحی نمودار DFDها کمک می کند. منظور آن است که از ایجاد DFD مطالعه ،آپدیت ،بروزرسانی ،وآن جاهایی که لازم است خذف گردد.
نکته: از واژهای حذف،اضافه،اصلاح،تعقیر،جابجایی برای بهبود DFD یا سیستم استفاده میگردد.
